Dvorak: Te Deum

Antonín Dvořák

Antonín Dvořák wordt geboren als zoon van een eenvoudige slager/herbergier in een klein dorpje in Tsjechië. Er zijn acht kinderen, en als oudste zoon is de kleine Antonín voorbestemd om zijn vader op te volgen. Vader František is muzikaal. Hij speelt citer, en doet dat zo goed dat het soms een extraatje oplevert. Helaas is er weinig geld voor muzieklessen voor de kinderen. Maar als Antonín naar de lagere school gaat, heeft hij het geluk een muzikale onderwijzer te treffen die hem vioolles geeft. Dat gaat zo goed, dat hij al snel kan meespelen in het dorpsorkestje. Gelukkig herkennen Antoníns ouders het talent van hun zoon, en ze doen er alles aan om hem te helpen dat te ontwikkelen. Na de lagere school sturen ze hem eerst naar de dichtstbijzijnde stad, en later naar Praag om muziek te kunnen studeren. In Praag voorziet hij in zijn onderhoud door altviool te spelen in allerlei orkestjes. Ondertussen componeert hij. Al snel worden zijn composities niet alleen in Tsjechië maar ook in landen als Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Engeland, en zelfs in Amerika uitgevoerd. Zijn componeerstijl is volkomen eigen, en wordt beschouwd als typisch Tsjechisch. geluidsfragment 1

Jeanette Thurber

Jeanette Thurber is de vrouw van een Amerikaanse multimiljonair. Ze heeft haar jeugd op een kostschool in Frankrijk doorgebracht, en heeft daar de Europese muziekcultuur leren kennen. Terug in Amerika realiseert ze zich dat zoiets als een Amerikaanse muziekcultuur niet bestaat, en ze neemt zich voor daar verandering in te brengen. Ze richt het National Conservatory of Music op, in de hoop dat er zich een nationale muziekstijl zal ontwikkelen. Het toelatingsbeleid is er op gericht typisch Amerikaanse studenten binnen te halen, en daarom zijn ook negers en indianen welkom. Als op een dag de directeur ontslag neemt, moet Jeanette Thurber op zoek naar een vervanger. Ze wil een componist aantrekken die in staat zal zijn een karakteristieke Amerikaanse muziekstijl te ontwikkelen. Zo komt ze bij Dvořák terecht. Die heeft immers ook de eerste echte Tsjechische muziek gecomponeerd. Ze biedt hem een flink salaris: 15.000 dollar, 25 keer zoveel als hij in Tsjechië verdient. Dvořák accepteert het aanbod, maar voordat hij naar Amerika vertrekt, neemt hij een lange vakantie om afscheid te nemen van zijn vrienden. geluidsfragment 2

Te Deum

Tijdens die vakantie krijgt hij een brief van Jeanette Thurber waarin ze hem vraagt een nieuw koorwerk te schrijven voor de vierhonderdste gedenkdag van de ontdekking van Amerika. Dvořák mag het concert zelf dirigeren, schrijft ze, dan kan hij zichzelf meteen aan het Amerikaanse publiek presenteren. Een geschikte tekst voor het koorwerk is nog niet gevonden, die zal later worden opgestuurd. Maar helaas bestaat er nog geen e-mail, en de weken verstrijken zonder dat Dvořák de tekst ontvangt. Ten einde raad besluit hij een Te Deum te schrijven. Een Te Deum is een lofzang op God, en daarom heel geschikt voor feestelijke gelegenheden. Dvořáks Te Deum bestaat uit vier delen. Naast uitgelaten koren en uitbundige aria's voor sopraan en bas heeft het werk ook lyrische en meditatieve gedeelten, zoals het tweede deel, het Sanctus. Het werk eindigt met een jubelend hallelujakoor. Dvořák heeft later vaak gezegd dat de tekst van het Te Deum hem bijzonder inspireerde, en dat is goed te horen aan de prachtige muziek. geluidsfragment 3 

The American Flag

Twee weken voordat Dvořák naar Amerika vertrekt, is het Te Deum klaar. Dan komt toch de beloofde tekst nog aan. Het is een gedicht getiteld "The American Flag". Dvořák zet het plichtsgetrouw op muziek, maar het wordt niet zijn beste werk. Tijdens het herdenkingsconcert dirigeert hij dan ook het Te Deum. Het publiek is laaiend enthousiast, en ontvangt de componist en zijn muziek met open armen. De eerste tijd heeft Dvořák het erg naar zijn zin in Amerika. Maar als de echtgenoot van mevrouw Thurber failliet gaat, slaat de sfeer om. Dvořák krijgt niet meer regelmatig betaald, kan niet goed meer werken en krijgt verschrikkelijk last van heimwee. Na tweeënhalf jaar in Amerika te zijn geweest, keert hij terug naar Tsjechië, waar hij wordt omarmd als een nationale held.